Çene Kırıkları: Tedavi ve İyileşme Süreci
Çene Kırıkları ve Tedavisi
Çene kırıkları, uzman hekimler tarafından değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi gereken ciddi yaralanmalardır. Çene kırıklarının tedavisindeki temel amaç, dişlerin birbirleri ile doğru ilişkisini sağlamak (oklüzyon) ve hastanın en kısa sürede çiğneme ve konuşma fonksiyonlarını geri kazanmasını sağlamaktır.
Günümüzde çene kırıklarının tedavisinde farklı yöntemler uygulanabilmektedir. Bunlar arasında teller (şineler), ortodontik braketler ve mini plaklar bulunmaktadır. Miniplakların kullanıldığı cerrahi yöntemlerde hasta, birkaç gün içinde sınırlı da olsa çiğneme fonksiyonlarına başlayabilmektedir.
Kırık Hastaları İçin Postoperatif Talimatlar
Çeneye gelen darbe ile oluşan kırığın tedavisinde şineleme, plak uygulaması ya da ikisinin kombinasyonu uygulanabilir. Çene kırıklarının normal iyileşme süresi 6-8 haftadır. Bu dönemde aşağıdaki talimatlara uymak iyileşme süreci açısından kritik öneme sahiptir:
1. İlaç Kullanımı
Yaralanmanın cinsine göre doktor tarafından çeşitli ilaçlar reçete edilebilir. Bunları doktorun önerdiği şekilde düzenli olarak kullanmak gerekir. Bazı durumlarda kırık bölgesinde enfeksiyon riskine karşı antibiyotik tedavisi gerekebilir. Antibiyotiği tam olarak talimata uygun şekilde almak tedavinin başarısı açısından çok önemlidir.
Verilen tüm ilaçların sıvı formda olmasına özen gösterilir, fakat bazı ilaçların sıvı formu yoktur. Bunların suda ya da meyve suyunda ezilerek içilmesi gereklidir. Travma öncesinde kullanılan bir ilaç varsa bunun mutlaka doktora bildirilmesi gereklidir.
2. Beslenme (Diet)
Uygulanan tedavi planı, hastanın yeme şeklini doğrudan etkileyecektir. Eğer çeneler birbirine bağlanmışsa hasta sıvı gıda ile beslenmek zorundadır. Ödeme bağlı olarak ilk günler sadece sıvı gıda tüketilirken, ödem dağıldıkça, sütle yumuşatılmış gıdalar da tüketilebilir.
Çeneler arası bağlama yapılmamış bile olsa, hastaya 6-8 haftalık iyileşme döneminde çiğneme yapmaması gerektiği mutlaka söylenmelidir. Çiğneme hareketi vidaların ve plakların gevşemesine neden olabilir. Puding, püre, haşlanmış sebze bu hastalar için ideal yemeklerdir.
Hastalara iyileşmeye yardımcı olacak şekilde ve kilo kaybını önlemek için besin takviyeleri (Ensure/Boost/Sustacal gibi) önerilebilir. 6-8 haftalık iyileşme döneminde hastanın %10'dan fazla kilo kaybı istenmez.
3. Evde Bakım
Ağız Hijyeni
Temiz bir ağız iyileşmeye yardımcı olur. Teller etrafı yumuşak bir fırça ile dikkatlice temizlenmelidir. Eğer ağızda insizyon (cerrahi kesi) yapılmışsa, doktorunuz ilk iki hafta dikkatli olmanız için sizi uyaracaktır. Daha iyi bir ağız bakımı için doktorunuz size antiseptik gargara da önerebilir.
Şişlik Kontrolü
Cerrahiden sonraki ilk 48 saat buz uygulamak faydalı olur. Buz plastik bir torbaya konularak 10 dakika tutulup, 10 dakika çekilir. 48 saatten sonra şişliği azaltmak için sıcak uygulamak daha doğru olur. Sıcak bir havlu, sıcak suyla dolu bir şişe yanağa uygulanabilir, tabi bunların yanağı yakacak kadar sıcak olmamasına dikkat etmek gerekir.
Şişliğin tamamen yayılması 10-14 günü bulur. İlk 4-7 günden sonra inmeye başlamalıdır. Bu dönemden sonra şişlikte bir artma fark edilirse bir enfeksiyon gelişiyor olabilir, mutlaka doktora başvurulmalıdır.
İnsizyon (Cerrahi Kesi) Bakımı
Kırığın tipine göre, ciltte bir insizyon yapmak gerekebilir ya da ciltteki yaralanmalar dikişle kapatılabilir. Bu yaraların bakımı da enfeksiyon kontrolü açısından ve iz kalmaması açısından önemlidir.
Doktorunuz aksini söyleyene kadar, dikişler üzerindeki bandaj dikişler alınana kadar çıkarılmamalıdır. Çıkarsa, dikişlerin ıslanıp kirlenmemesine özen göstermek gerekir. Yara yerine, dikişler üzerine topikal antibiyotik (bacitracin, polysporin) de uygulanabilir.
Dikişler alındıktan sonra, insizyon sahası günde iki kez sabunlu su ya da peroksitle iyice temizlenmelidir. Her temizlemeden sonra topikal antibiyotik uygulanabilir. İlk 6 ay yara yeri aşırı güneşten uzak tutulmalıdır. Eğer güneşe çıkılacaksa, yara üzerine koruyucu sürülmeli ve şapka ile gelen güneş minimuma indirgenmelidir.
Aktivite
Yaralanmadan sonra, güncel hayata mümkün olduğunca çabuk geçmek hasta için çok önemlidir. Ameliyatı takip eden ilk iki hafta ağır kaldırmaktan uzak durmada fayda vardır. Yaranın ciddiyetine göre doktorunuz bu süreyi biraz daha uzatabilir.
Alınan bazı ilaçlar algılamayı ve refleksleri etkilediğinden, genel anesteziyi ya da alınan son narkotik analjezik maddeyi takip eden ilk 24 saat araba kullanılmamasında fayda vardır. Tedavi süresince hastanın alkol alması da yasaklanmalıdır. Çünkü alkol narkotik analjeziklerle etkileşebilir ve kırık iyileşmesine engel oluşturabilir.
4. Teller ve Braketler
Ağızdaki teller ve braketler, kırığın immobilizasyonu (hareketsiz hale getirilmesi) ve tedavisi için gereklidir. Bir süre sonra bu tellerde hafif gevşeme olması çok normaldir. Eğer aşırı bir gevşeme olursa doktorunuz bir sonraki randevuda telleri biraz sıkıştırabilir.
Bu tellerin tamamen çıkması ya da kırılması pek mümkün değildir ama bu tarz bir durumla karşılaşılırsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Bu tellerin kasıtlı bir şekilde kesilmesi enfeksiyon ve hatalı iyileşmeye neden olabilir ve sonuçta enfeksiyona bağlı çene rezeksiyonu gereken bir durumla karşılaşılabilinir.
Bu teller dişetlerini ve yanağı rahatsız edebilir, böyle bir durumda doktorunuz size teller üzerine sürülmek üzere mum verecektir.
5. Acil Durumlar
Hastaların sık sık sorduğu sorulardan biri de "çenelerim bağlıyken ya hastalanıp kusarsam ne olur?" sorusudur. Sadece sıvı gıda ile beslenildiğinden çıkacak şey de sıvı olacaktır. Mühim olan panik olmayıp, aşağı doğru eğilmektir.
Çok gerekli olduğu düşünülürse teller kesilebilir ama mutlaka en kısa sürede doktor bundan haberdar edilmelidir. Nefes almada güçlük, ateşin yükselmesi, devamlı mide bulantısı gibi durumlarda derhal doktorla bağlantı kurulmalıdır.
6. Takip
Hasta düzenli olarak takip randevularına gitmelidir. Kontrollerin aksatılması komplikasyonlara neden olabilir. Doktorunuz iyileşme sürecinizi izleyerek gerekli ayarlamaları yapacak ve tam iyileşme sağlanana kadar sizi takip edecektir.
Unutmayın: Çene kırıklarının başarılı tedavisi, hem doğru tıbbi müdahale hem de hastanın tedavi sonrası talimatlara titizlikle uymasına bağlıdır. İyileşme sürecinde karşılaştığınız her türlü sorunu doktorunuzla paylaşmaktan çekinmeyin.