Çocuk Alerjileri: Güncel Tıbbi Rehber
Pediatrik alerjik hastalıklar, çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalıkları arasında yer almaktadır. Son epidemiyolojik verilere göre, gelişmiş ülkelerde çocukların %30-40'ında en az bir alerjik hastalık bulunmaktadır. Bu artışta modern yaşam tarzı, çevresel faktörler ve epigenetik mekanizmaların rol oynadığı düşünülmektedir.
ACİL DURUM: Anafilaksi hayatı tehdit eden bir acil durumdur. Nefes darlığı, dil-bogaz şişmesi, bilinç değişikliği durumunda derhal 112'yi arayın ve adrenalin oto-enjektörü uygulayın.
İmmünopatogenez ve Moleküler Mekanizmalar
Tip 2 İnflamasyon ve Th2 Polarizasyonu
Alerjik hastalıkların temelinde Tip 2 immün yanıtı yer alır. Bu süreçte dendritik hücreler, naif T hücrelerini Th2 fenotipine polarize eder. Th2 hücreleri IL-4, IL-5, IL-13 ve IL-31 gibi sitokinler salgılayarak alerjik inflamasyonu başlatır.
IgE Aracılı Hipersensitivite
- Duyarlılaşma Fazı: Alerjen sunumu, Th2 aktivasyonu ve IgE üretimi
- Effektör Faz: Mast hücre ve bazofillerin IgE ile sensitizasyonu
- Reaksiyon Fazı: Alerjen maruziyeti sonrası mediatör salınımı
- Geç Faz Reaksiyonu: Eozinofil ve diğer inflamatuar hücre infiltrasyonu
Güncel Epidemiyolojik Veriler
Prevalans ve Risk Faktörleri
| Alerjik Hastalık | Prevalans (%) | Pik Yaş | Major Risk Faktörleri |
|---|---|---|---|
| Besin Alerjisi | 6-8 | 0-3 yaş | Aile öyküsü, atopik dermatit |
| Alerjik Rinit | 20-25 | 5-18 yaş | Polen maruziyeti, şehir yaşamı |
| Alerjik Astım | 10-15 | 3-12 yaş | RSV bronşioliti, pasif sigara |
| Atopik Dermatit | 15-20 | 0-5 yaş | FLG gen mutasyonu, erken besin alerjisi |
| Ürtiker/Anjioödem | 5-10 | Her yaş | Otoimmün eğilim, enfeksiyonlar |
Tanısal Algoritma ve Güncel Test Yöntemleri
In Vitro Tanı Yöntemleri
| Test | Endikasyon | Sensitivite (%) | Spesifisite (%) |
|---|---|---|---|
| Spesifik IgE | Genel alerji taraması | 85-90 | 70-80 |
| Bileşene Dayalı Tanı (CRD) | Polisensitizasyon, cross-reaksiyon | 90-95 | 85-90 |
| Bazofil Aktivasyon Testi | Şüpheli ilaç/arı alerjisi | 80-85 | 90-95 |
| Triptaz | Anafilaksi tanısı | 70-75 | 95-98 |
In Vivo Tanı Yöntemleri
- Deri Prick Testi: Standart inhalan ve besin alerjenleri
- İntradermal Test: İlaç ve arı venom alerjileri
- Yama Testi: Kontakt dermatit, geç tip hipersensitivite
- Provokasyon Testleri: Besin, ilaç, egzersiz provokasyonu
Besin Alerjilerinde Güncel Yaklaşımlar
EARLY ve LEAP Çalışmalarının Etkisi
Son çalışmalar, yüksek riskli bebeklerde erken dönemde (4-6 ay) alerjik besinlerin tanıtılmasının alerji gelişim riskini azalttığını göstermiştir.
Oral İmmünoterapi (OIT) Protokolleri
| Besin | Başlangıç Dozu | Hedef Doz | Başarı Oranı (%) |
|---|---|---|---|
| Yer fıstığı | 0.1 mg protein | 300 mg (1 fıstık) | 67-85 |
| İnek sütü | 0.1 mL | 200 mL | 60-80 |
| Yumurta | 0.1 mg protein | 300 mg (1/3 yumurta) | 65-75 |
| Kabuklu ağaç yemişleri | 0.1 mg protein | 300 mg (1 yemiş) | 70-80 |
Solunum Yolu Alerjilerinde Tedavi
Alerjen İmmünoterapisi (AIT)
- Subkutan İmmünoterapi (SCIT): Haftalık/haftalık aralıklı enjeksiyonlar
- Sublingual İmmünoterapi (SLIT): Günlük tablet/damla uygulaması
- Epikutan İmmünoterapi (EPIT): Transdermal patch uygulamaları
- Intralenfatik İmmünoterapi (ILIT): Doğrudan lenf nodu enjeksiyonu
Biyolojik Tedaviler
| İlaç | Hedef | Endikasyon | Etkinlik |
|---|---|---|---|
| Omalizumab | IgE | Şiddetli alerjik astım, kronik ürtiker | Yüksek |
| Mepolizumab | IL-5 | Eozinofilik astım | Yüksek |
| Dupilumab | IL-4/IL-13 | Atopik dermatit, astım | Çok yüksek |
| Benralizumab | IL-5Rα | Eozinofilik astım | Yüksek |
Anafilaksi Yönetimi ve Acil Protokoller
Adrenalin Oto-enjektör Kullanım Kriterleri
- Daha önce anafilaksi öyküsü
- Astım + besin alerjisi birlikteliği
- Yüksek riskli besin alerjileri (yer fıstığı, kabuklu deniz ürünleri)
- Mast hücre bozuklukları
- Uzak bölgelerde yaşama
Anafilaksi Tedavi Algoritması
- 0-5 dakika: Adrenalin IM (0.01 mg/kg, maks 0.5 mg)
- 5-10 dakika: İkinci doz adrenalin (gerekirse)
- 10-15 dakika: IV sıvı resüsitasyonu
- 15-30 dakika: Antihistaminik, kortikosteroid
- 4-6 saat: Gözlem, bipozitif airway
Korunma ve Önleme Stratejileri
Primer Korunma
- İlk 6 ay sadece anne sütü
- 4-6 ayda tamamlayıcı beslenmeye geçiş
- Yüksek alerjik besinlerin erken tanıtılması
- Probiyotik/probiyotik kullanımı
- Vitamin D desteği
Sekonder Korunma
- Alerjen eliminasyonu
- Çevresel kontrol önlemleri
- Farmakolojik profilaksi
- İmmünoterapi
- Hasta/hasta ailesi eğitimi
Yeni Gelişmeler ve Gelecek Perspektifi
Deneysel Tedaviler
- Peptid Bazlı İmmünoterapi: T hücre epitopları
- DNA Aşıları: Alerjen kodlayan plazmidler
- Monoklonal Antikor Kokteylleri: Çoklu sitokin blokajı
- CRISPR-Cas9: Gen düzenleme yaklaşımları
- Mikrobiyota Transplantasyonu: Mikrobiyal dengenin düzenlenmesi
SAĞLIK UYARISI: Bu makale tıbbi bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır. Çocuk alerjilerinin tanı ve tedavisi mutlaka çocuk alerji ve immünoloji uzmanları tarafından yapılmalıdır. Kendi kendine tedavi girişimleri ciddi komplikasyonlara ve hayatı tehdit eden reaksiyonlara neden olabilir. Tanı ve tedavi için mutlaka uzman hekime başvurunuz.