Cilt (Deri) Kanseri
Cilt kanseri, birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ancak, güneş ışınlarına uzun süre maruz kalmak ve bu ışınların zararlı etkilerden yeterli ölçüde korunmamak cilt kanserinin en önemli nedenidir.
Cilt Kanseri Nedir?
En büyük organlardan biri olan ve pek çok farklı görevi bulunan cildi oluşturan hücrelerin kontrol dışı büyümesi sonucu cilt kanseri ortaya çıkabilir. Cilt kanserine neden olan etmenlerin başında UV ışınları ve solaryum cihazları gelir.
Ozon tabakasının giderek incelmesi ve dolayısıyla cildin daha çok UV ışınına maruz kalmasına bağlı olarak cilt kanseri vakaları, son yıllarda giderek artış göstermiştir. Açık tenli, çok sayıda beni olan, uzun süre güneşe maruz kalan ve güneş yanığı öyküsü olan kişilerin cilt kanserine yakalanma riskinin daha yüksek olduğu söylenebilir.
Cilt üzerinde oluşan yara ya da lekelerin tespit edilmesi sonucu cilt kanserinin erken tanı ve tedavisi mümkündür. UV ışınlarının etkilediği baş, boyun, el ve yüz gibi bölgelerde daha çok görülen cilt kanseri, genital bölge gibi vücudun hiç güneş almayan yerlerinde de ortaya çıkabilir.
Cilt Kanseri Türleri
Cilt, farklı tabakalardan oluşan bir dokudur. Cilt kanseri ise bu dokulardaki kanserli hücrelere göre üç farklı türe ayrılır. Bazı kanser türlerinin tedavisi nispeten daha kolayken, bazı cilt kanseri türleri hayatı tehdit eden boyuta ulaşabilir.
Bazal Hücreli Kanser
Cildin en üst katmanı olan epidermisin bazal hücrelerinde görülen kanser türüdür. En sık görülen cilt kanseri türü olan bazal hücreli cilt kanseri, genellikle vücudun güneşe maruz kalan kısımlarında görülür.
Açık tenli, 50 yaş üstü erkek bireylerde daha sık görülen BHK; kırmızı lekeler, açık yaralar ve parlak kabarıklık gibi belirtiler ile kendini gösterir. Bu yaralar kaşınma, kabuklanma ve kanamaya neden olabilir.
Bazal hücreli kanser genellikle yavaş büyür ve nadiren vücudun diğer bölgelerine yayılır. Ancak tedavi edilmezse, cildin altındaki dokulara ve kemiğe yayılarak hasara neden olabilir.
Skuamöz Hücreli Kanser
Cildin orta ve dış katmanlarını oluşturan skuamöz hücrelerinde gelişen kanser türüdür. Güneş ışını ya da solaryum gibi bronzlaşma makinelerine sıklıkla maruz kalan yüz, saç derisi, boyun ve ellerde görülür.
Bağışıklık sistemi zayıf, cilt kanseri öyküsü olan, açık tenli ve 50 yaş üstü bireylerin bu cilt kanseri türüne yakalanma riski daha yüksektir. Yine bazı cilt hastalıklarından sonra da bu cilt kanseri ortaya çıkabilmektedir.
Genital bölge gibi güneşe maruz kalmayan yerlerde de görülebilen SHK'nin belirtileri BHK ile hemen hemen aynıdır. SHK, iç organlar ve lenf bezlerine yayılabileceği için erken tedavi hayati önem taşır.
Melanom
Cilde rengini veren melanosit hücrelerinin kötü huylu çoğalması sonucu görülen melanom hücreli kanserin görülme sıklığı az olsa da bu kanser türü, cilt kanseri türleri arasında en tehlikeli olanıdır.
Erken tanı konulmadığında diğer organlara yayılım gösterebilen Melanom, güneş ışınlarına maruz kalmanın yanı sıra genetik yatkınlık sonucu da ortaya çıkabilir. Vücudun herhangi bir yerinde görülebilen bu kanser türü, genellikle siyah ya da kahverengi lekeler şeklinde kendini gösterir. Bunun yanı sıra, mavi ya da pembemsi lekeler de görülebilir.
Melanom, erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir kanser türüdür. Ancak geç teşhis edildiğinde, lenf düğümlerine ve diğer organlara yayılma riski yüksektir.
Cilt Kanseri Nedenleri
Cilt kanserine neden olan faktörler şu şekilde sıralanabilir:
- Uzun süre solaryum cihazının yaydığı ışınlara maruz kalmak
- Tekrarlanan güneş yanıkları
- Uzun süre boyunca korunmasız bir şekilde UV ışınlarına maruz kalmak
- Açık tenli, kızıl saçlı ya da çilli olmak
- Güneşli veya yüksek rakımlı iklimlerde yaşamak
- Dışarıda çalışmak
- Vücudun herhangi bir bölgesinde çok sayıda ben görülmesi
- Ailede ve kişide cilt kanseri öyküsü olması
- Bağışıklık sisteminin zayıf olması
- Yoğun radyasyona maruz kalmak
- Uzun süre kömür katranı, arsenik gibi kimyasal maddelere maruz kalmak
- Uzun yıllar iyileşmeyen açık yaralar
- Sigara içmek
- İleri yaş
- Organ nakli
- Bazı cilt hastalıkları
- Bazı ilaçlar, hastalıklar ve cilt bakım ürünleri nedeniyle UV ışınlarına duyarlı hale gelmek
Önemli Not: UV ışınlarına maruz kalma, cilt kanseri için en önemli risk faktörüdür. UV ışınları hem doğal güneş ışığından hem de yapay kaynaklardan (solaryum) gelebilir. UV ışınları cilt hücrelerinin DNA'sına zarar vererek kansere yol açabilir.
Cilt Kanseri Belirtileri
Yaygın görülen cilt kanseri belirtileri şu şekildedir:
- İyileşmeyen ve tekrarlayan yara oluşumu
- Kabarık, küçük, kahverengi, mavi ya da kırmızı renkte lezyonlar
- Kabuksu ve kanamalı lezyonlar
- Kırmızı ya da kahverengi lekeler
- Farklı türde ben oluşumu, vücuttaki ben sayısında veya boyutunda artış
- Benlerin asimetrik, kenarlarının düzensiz, girintili çıkıntılı, farklı renklerde ve 5 mm'den büyük olması
- Benlerin kanaması veya değişiklik görülmesi
- Renksiz veya kırmızı yumrular
- Kaşıntı, hassasiyet veya ağrı
- Yeni bir lezyonun ortaya çıkması veya mevcut bir lezyonun büyümesi
- İyileşmeyen ülserler
ABCDE Kuralı: Melanom Belirtilerini Tanıma
Melanomu erken teşhis etmek için ABCDE kuralını kullanabilirsiniz:
- A (Asimetri): Benin bir yarısı diğer yarısına benzemiyorsa
- B (Sınır): Benin sınırları düzensiz, girintili çıkıntılı ise
- C (Renk): Ben tek renk değilse (kahverengi, siyah, kırmızı, mavi gibi farklı renkler içeriyorsa)
- D (Çap): Benin çapı 6 mm'den büyükse
- E (Değişim): Benin boyutu, şekli veya rengi değişiyorsa
Bu belirtilerden herhangi birini fark ederseniz, derhal bir dermatoloğa başvurun.
Cilt Kanseri Tanısı
Cilt kanserinde erken tanı için kendi kendine muayene büyük önem taşır. Aydınlık bir yerde kişinin kendi kendine yapacağı inceleme ile vücuttaki değişiklikler tespit edilebilir. Görülmesi zor bölgeler için ise el aynası kullanılabilir.
Daha önce olmayan ben, leke ve lezyonların tespit edilmesi durumunda, geç kalınmadan bir dermatoloğa başvurmak gerekir. Bu leke, şişlik ya da renk değişiklikleri doktor tarafından incelenir.
Tanı Yöntemleri
Dermatoskopi
Dermatoskopi yöntemi kullanılarak yapılan muayenede, cilt mikroskop ile yakından incelenir ve şüpheli yerlere bakılır. Bu yöntem, doktorun cilt lezyonlarını daha ayrıntılı incelemesine olanak tanır.
Cilt Biyopsisi
Vücutta görülen tüm şüpheli lezyon ya da benler detaylı bir şekilde incelendikten sonra cilt biyopsisi de istenebilir. Cilt biyopsisinde, ben ya da lezyonlardan parça alınır ve kanser hücresi olup olmadığı, varsa da hangi tür cilt kanseri olduğu tespit edilir.
Biyopsi türleri şunları içerir:
- İnsizyonel biyopsi: Lezyonun bir kısmından örnek alınır
- Eksizyonel biyopsi: Tüm lezyon çıkarılır
- Punch biyopsi: Küçük, dairesel bir alet kullanılarak derinin tüm katmanlarından örnek alınır
Ek Testler
Kanserin yayılıp yayılmadığını belirlemek için lenf nodu biyopsisi, görüntüleme testleri (CT, MRI, PET taramaları) gibi ek testler yapılabilir.
Cilt Kanseri Tedavisi
Cilt kanseri tedavisi; kanserin büyüme evresi, yeri ve türüne göre değişiklik gösterir. Birçok farklı yöntemin uygulandığı tedavi protokolünde amaç, bölgede herhangi bir işlev kaybına neden olmadan tümörü çıkarmaktır.
Genellikle vücudun güneşle teması olan bölgelerinde cilt kanseri oluştuğu için tedavi sürecinde estetik görünüme de dikkat edilir. Bu yüzden, cilt kanseri tedavisinde uygulanacak yöntemlerin alanında uzman doktorlar tarafından yapılması büyük önem taşır.
Cerrahî Yöntemler
Mohs Mikrografik Cerrahisi
Melanom hariç diğer cilt kanserlerinde tedavi amaçlı kullanılan Mohs mikrografik cerrahisi, kanserli hücrelerin tamamının çıkarıldığı, sağlıklı dokunun korunmasını amaçlayan özel bir tekniktir. Özellikle kulak, el ve ayak parmakları, genital bölge, burun, dudak ve kafa derisi gibi bölgelerde görülen cilt kanseri vakalarında tercih edilir.
Tümörün alınması ve incelenmesi şeklinde adım adım ilerleyen Mohs mikrografik cerrahisi, deneyimli cerrahlar tarafından uygulanması gereken bir tedavi yöntemidir.
Eksizyonel Cerrahi
Erken evrede tanı konmuş tüm cilt kanseri türleri için gerekli görülen eksizyonel cerrahi yönteminde, kanserli hücrelerle birlikte sınırlı sayıda sağlıklı dokunun çıkarılmaktadır.
Küretaj ve Elektrokoter
Yüzeysel bazal hücreli cilt kanseri türlerinde kullanılan küretaj ve elektrokoter; büyük, agresif ve metastaz yapma potansiyeli bulunan cilt kanseri vakaları için önerilmez. Lokal anestezi altında yapılan bu yöntemde, lezyon, kaşığa benzeyen küret isimli alet aracılığıyla vücuttan çıkarılır.
Küretin çıkaramadığı kanserli hücreleri ortadan kaldırmak ve kanamayı durdurmak için bölge elektrokoter adı verilen alet ile yakılır. Bu yöntem, kanserli hücrelerin tamamen yok olması için 2-3 kere tekrarlanabilir.
Diğer Tedavi Yöntemleri
Kriyoterapi
Daha küçük ve yüzeysel cilt kanseri vakalarında kullanılan kriyoterapi yönteminde, kanserli hücrelerin dondurulması için sıvı nitrojen kullanılır. Lokal anestezi veya herhangi bir kesi gerektirmeden yapılan işlemde, donan bölge kabarıp kabuklanır ve kendiliğinden düşer.
Bu süreçte kızarıklık ve şişlik görülebilir. Kriyoterapi uygulanan bölgede pigment kaybı yaşanabilir.
Fotodinamik Terapi
Fotodinamik terapi adı verilen yöntemde, kanserli hücrelerin ışığa duyarlı hale gelmesi için bölgeye lokal ilaçlar sürülür. İlaçların deriye nüfuz etmesinden sonra dermatolog tarafından bölgeye güçlü lazer ışınları uygulanır.
Tümörün yok edilmesini amaçlayan fotodinamik terapide, sağlıklı dokular az miktarda da olsa zarar görebilir. İşlem sonrasında soyulma, pullanma, ağrı, kızarıklık ve şişlik gibi belirtilere rastlanabilir. Aynı zamanda, işlem sonrasında hastaların en az 48 saat güneş ışınlarından kaçınması önemlidir.
Radyoterapi
Kanserli hücreleri yok etmek için kullanılan X ışınları, genellikle ameliyata uygun olmayan ya da yayılmış tümörlerde kullanılır. Yaşlı ya da ameliyata izin vermeyen hastalıkları bulunan kişilerde de uygulanan radyoterapi, çoğu zaman diğer tedavi yöntemleri ile birlikte kullanılan bir yöntemdir.
İlaç Tedavileri
İleri evre cilt kanserlerinde, özellikle melanomda, hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapi (bağışıklık sistemi tedavileri) kullanılabilir. Bu tedaviler, kanser hücrelerinin büyümesini engelleyerek veya bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanıyıp yok etmesini sağlayarak çalışır.
Cilt Kanserinden Korunma Yolları
Cilt kanserinden korunmak için alınabilecek basit önlemler şu şekildedir:
Güneşten Korunma
Güneş ışınlarının yoğun olduğu 10.00-16.00 saatleri arasında güneşlenmeyin ve bu saatlerde mümkün olduğunca gölgede kalmaya çalışın.
Güneş Koruyucu Kullanımı
Yıl boyunca 30 veya daha yüksek faktörlü güneş koruyucu krem kullanın. Güneş koruyucu kremlerin 4 saatte bir tekrar uygulanması gerektiğini unutmayın.
Koruyucu Giysiler
Boyun, yüz, göz ve kulakları korumak için geniş şapkalar takın. UV korumalı giysiler ve güneş gözlükleri kullanmaya özen gösterin.
Solaryumdan Kaçının
Solaryum gibi yapay UV ışını kaynaklarından kaçının. Solaryum cihazları, doğal güneş ışığından daha yoğun UV radyasyonu yayar.
Düzenli Kontrol
Düzenli olarak vücutta oluşabilecek lezyon ve benleri kontrol edin. Şüpheli bir durumda geç kalmadan doktora başvurun.
Zararlı Kimyasallardan Kaçının
Arsenik gibi bazı zararlı kimyasal maddelerden kaçının. İş yerinde kimyasallarla çalışıyorsanız, uygun koruyucu ekipman kullanın.
Önemli Uyarı: Cilt kanseri erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Vücudunuzdaki benleri ve cilt değişikliklerini düzenli olarak kontrol edin ve şüpheli bir değişiklik fark ederseniz derhal bir dermatoloğa başvurun.
Sağlık Uyarısı
Bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye niteliği taşımamaktadır. Cilt kanseri şüphesi veya belirtileri fark ederseniz, mutlaka bir dermatoloji uzmanına başvurunuz. Erken teşhis, cilt kanseri tedavisinde hayati öneme sahiptir. Kendi kendine teşhis koymaktan veya tedavi uygulamaktan kaçının.