Felç (İnme) Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Güncellenme Tarihi: Ocak 2024

Felç (inme), beyne giden kan akışının kesilmesi veya azalması sonucu beyin hücrelerinin oksijen ve besin alamamasıyla ortaya çıkan ciddi bir nörolojik durumdur. Sinir sistemini oluşturan dokuların kendi kendini iyileştirme yeteneği sınırlı olduğundan, felce bağlı kayıplar uzun süreli veya kalıcı olabilir. Bu nedenle hastalığın erken teşhisi ve tedavinin zamanında başlatılması hayati önem taşır.

Felç, dünya genelinde ölüm nedenleri arasında üçüncü sırada yer almakta ve yetişkinlerde sakatlığın önde gelen nedenlerinden biridir. Günümüzde gelişen tıbbi yöntemler sayesinde felç tedavisinde önemli başarılar elde edilmektedir.

Felç Nedir?

Felç, sinir sisteminin başlıca fonksiyonlarından biri olan kasların çalışmasını sağlama ve yönetme görevindeki aksaklıklar sonucu ortaya çıkan güç kaybı durumudur. Beyin ve omurilikteki hasara bağlı olarak gelişen felç, vücudun belirli bir bölgesinde sınırlı kalabileceği gibi tüm vücudu da etkileyebilir.

Felç Türleri

Etkilenen Bölgeye Göre

Monopleji: Tek kol veya bacakta görülen felç
Hemipleji: Vücudun aynı tarafındaki kol ve bacakta görülen felç
Parapleji: Her iki bacakta görülen felç
Quadripleji/Tetrapleji: Tüm kol ve bacaklarda görülen felç

Şiddetine Göre

Parsiyel (Kısmi) Felç: Hastada güç kaybı olmakla birlikte etkilenen bölgeyi kısıtlı düzeyde hareket ettirebilir
Total (Tam) Felç: Etkilenen bölgede tamamen hareket kaybı

Kas Tonusuna Göre

Spastik Felç: Kaslarda aşırı kasılma ve sertlikle karakterizedir
Flasid Felç: Kaslarda gevşeklik ve tonus kaybıyla karakterizedir

Felç Neden Olur?

Felç, sinir sisteminin belirli bölümlerinin çeşitli hastalıklar sonucu fonksiyon kaybına uğraması veya zarar görmesiyle ortaya çıkar. Başlıca nedenler şunlardır:

İnme (Stroke)

Beyin damarlarındaki problemler nedeniyle sinir dokularının oksijen ve besin desteğinden yoksun kalmasıdır. İki ana tipi bulunur:

İskemik İnme: Beyin damarlarının pıhtı veya başka nedenlerle tıkanması (%87 oranında)
Hemoraijik İnme: Beyin damarlarının yırtılması sonucu kanamanın olması (%13 oranında)

Beyin ve Omurilik Yaralanmaları

Trafik kazaları, düşmeler, spor yaralanmaları gibi yüksek enerjili fiziksel travmalar sonucu beyin veya omurilikte geçici veya kalıcı hasar oluşabilir.

Multipl Skleroz (MS)

Beyin ve omurilik dokularının vücudun kendi bağışıklık sistemi tarafından iltihaplanarak zarar görmesi sonucu çeşitli düzeylerde felç gelişebilir.

Enfeksiyonlar

Beyin, omurilik dokuları ve zarlarının bakteriyel, viral veya parazit enfeksiyonları felce neden olabilir. Çocuk felci (polio) bu grubun önemli bir örneğidir.

Serebral Palsi

Doğum sırasında bebeğin gelişmekte olan sinir dokularının oksijen ve besin desteğinden yoksun kalması sonucu ortaya çıkan gelişimsel bozukluktur.

Diğer Nedenler

Beyin tümörleri
Doğumsal veya genetik hastalıklar
Guillain-Barré sendromu
Amyotrofik lateral skleroz (ALS)

Felç Belirtileri Nelerdir?

Felç belirtileri, etkilenen sinir dokusunun yerine ve hasarın şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Acil tıbbi müdahale gerektiren belirtileri hızlıca tanımak hayat kurtarıcı olabilir.

Ana Belirtiler

Vücudun bir tarafında yüz, kol veya bacakta uyuşukluk veya güçsüzlük
Ani konuşma güçlüğü veya konuşmayı anlamada zorluk
Ani görme kaybı veya bulanık görme
Ani baş dönmesi, denge kaybı veya koordinasyon bozukluğu
Ani, şiddetli baş ağrısı
Yutma güçlüğü

Diğer Belirtiler

His kaybı (uyuşma, karıncalanma)
Hareket bozuklukları
Bilinç değişiklikleri, unutkanlık
İdrar veya dışkı kontrolünün kaybı
Ağrı
Yorgunluk ve enerji kaybı

FAST testi ile inme belirtilerini hızlıca değerlendirebilirsiniz:

Face (Yüz): Kişi gülümsediğinde yüzün bir tarafı sarkıyor mu?
Arms (Kollar): Kişi her iki kolunu kaldırdığında bir kolu aşağı kayıyor mu?
Speech (Konuşma): Kişi basit bir cümleyi tekrarladığında konuşması garip veya peltek mi?
Time (Zaman): Bu belirtilerden herhangi biri varsa derhal 112'yi arayın.

Felç Tanısı Nasıl Konur?

Felç tanısı, klinik değerlendirme ve çeşitli görüntüleme yöntemleri ile konur. Hızlı ve doğru tanı, tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.

Klinik Değerlendirme

Doktor tarafından yapılan fiziksel ve nörolojik muayene, felcin tipi ve şiddeti hakkında önemli bilgiler verir.

Görüntüleme Yöntemleri

Bilgisayarlı Tomografi (BT): İnmenin erken dönemde hızlı teşhisi için kullanılır
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyin dokusunu daha detaylı gösterir
Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): Beyin damarlarını değerlendirir
Karotis Doppler Ultrason: Boyun damarlarını değerlendirir
Ekokardiyografi: Kalpten kaynaklanan pıhtıları tespit eder

Diğer Tetkikler

Kan testleri (pıhtılaşma faktörleri, kan şekeri, kolesterol)
Elektrokardiyogram (EKG)
Elektroensefalografi (EEG)

Felç Tedavisinde Neler Yapılır?

Felç tedavisi, altta yatan nedene ve hasarın şiddetine göre planlanır. Tedavi yaklaşımları akut dönem tedavisi ve rehabilitasyon olarak ikiye ayrılır.

Akut Dönem Tedavisi

İskemik İnme Tedavisi

Trombolitik Tedavi: Pıhtı eritici ilaçlar (rt-PA) - inme başlangıcından sonraki 4.5 saat içinde uygulanır
Mekanik Trombektomi: Kateter yoluyla pıhtının çıkarılması - 24 saate kadar uygulanabilir
Antiplatelet İlaçlar: Aspirin, klopidogrel gibi ilaçlar
Antikoagülan İlaçlar: Kan sulandırıcı ilaçlar

Hemoraijik İnme Tedavisi

Cerrahi Müdahale: Kanamanın durdurulması ve kan birikiminin boşaltılması
Kan Basıncı Kontrolü: Tansiyonun kontrol altına alınması
Beyin Ödem Tedavisi: Beyin şişliğinin azaltılması

Rehabilitasyon

Felç sonrası rehabilitasyon, kaybedilen fonksiyonların geri kazanılması ve yaşam kalitesinin artırılması için kritik öneme sahiptir.

Rehabilitasyon Türü	Amaç	Uygulamalar
Fizik Tedavi	Hareket ve dengeyi geliştirmek	Güçlendirme egzersizleri, yürüme eğitimi, denge çalışmaları
Mesleki Terapi	Günlük yaşam aktivitelerini geri kazandırmak	Yemek yeme, giyinme, kişisel bakım becerileri
Konuşma Terapisi	Konuşma ve yutma becerilerini geliştirmek	Konuşma egzersizleri, yutma terapisi, iletişim stratejileri
Bilişsel Terapi	Hafıza ve düşünme becerilerini geliştirmek	Hafıza egzersizleri, problem çözme çalışmaları

İlaç Tedavileri

Kan basıncı kontrolü için antihipertansif ilaçlar
Kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler)
Kas spastisitesi için kas gevşeticiler
Ağrı kontrolü için analjezikler
Depresyon tedavisi için antidepresanlar

Yeni Tedavi Yaklaşımları

Robotik rehabilitasyon cihazları
Beyin-bilgisayar arayüzleri
Kök hücre tedavileri
Nöroprotektif ajanlar
Virtual reality (sanal gerçeklik) terapileri

Felç tedavisinde erken müdahale hayati önem taşır. İnme belirtileri fark edildiğinde derhal acil servise başvurulmalıdır. Rehabilitasyon süreci ne kadar erken başlarsa, fonksiyonların geri kazanılma olasılığı o kadar yüksektir.

Felçten Korunma Yöntemleri

Felç riskini azaltmak için yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli sağlık kontrolleri önemlidir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Sigara ve tütün ürünlerinden uzak durun
Düzenli fiziksel aktivite yapın
Sağlıklı ve dengeli beslenin
Alkol tüketimini sınırlandırın
Stresi yönetmeyi öğrenin
Sağlıklı kiloyu koruyun

Tıbbi Kontroller

Düzenli tansiyon kontrolü
Kolesterol seviyelerinin takibi
Kan şekeri kontrolü
Kalp ritmi kontrolleri